Bác sĩ nhi khoa Trần Công

Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sức khỏe của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Sữa bò là thức ăn tốt nhất cho bò sơ sinh và bò nhỏ!

Trải qua kỉ nguyên sùng bái sữa bột , các bà mẹ thông thái giờ đây là trở lại với xu hướng tự nhiên và có lợi nhất cho con mình là cho con bú mẹ hoàn toàn. Tuy nhiên thật không may 1 số bà mẹ lại không thể nuôi con bằng sữa mẹ như: mẹ bị HIV/AIDS, lao tiến triển, áp xe vú 2 bên, dùng 1 số loại thuốc….. Bài viết cung cấp 1 số kiến thức cơ bản nhằm hỗ trợ các đối tượng này .

Một số điều nên tránh

• Uống nước cháo loãng, ăn bột trước 4 tháng: hệ tiêu hóa của trẻ dưới 4 tháng không thể tiêu hóa được thức ăn này, nên trẻ sẽ bị rối loạn tiêu hóa và suy dinh dưỡng
• Nuôi bằng sữa đặc có đường như sữa ông thọ … trẻ sẽ bị rối loạn tiêu hóa, không thích hợp cho trẻ dưới 6 tháng tuổi.
• Sau 1 tháng đầu đời, không nên đánh thức trẻ để bú đêm, nên để cho trẻ có giấc ngủ liên tục từ 22h – 2h hôm sau. Có vậy trẻ mới cao và thông minh

Các giải pháp

• Bú nhờ mẹ khác, nhớ tìm hiểu kĩ mẹ đó có bệnh gì không
• Bú sữa động vật (bò, dê, trâu…)
• Bú sữa đậu nành

Trong bối cảnh nước ta: sữa bò là giải pháp tiện lợi nhất. Bây giờ nói về sữa bò..

So sánh hàm lượng dinh dưỡng giữa sữa bò và sữa mẹ

Sữa mẹ/sữa bò

• Đường: 7/4.4
• Đạm: 1.5/3.5
• Lipid: 4/4.8
• Năng lượng: 650/770 (calo/l)

Đây là so sánh với sữa bò tươi nguyên chất. Trong thực tế từ sữa bò tươi nguyên chất ta có các chế phẩm sau

Các chế phẩm từ sữa bò

• Sữa bò tươi tiệt trùng: lấy sữa con bò, đun nóng lên 71 độ C sau đó làm lạnh thật nhanh thì được sữa bò tươi tiệt trùng. Sữa này khá khó tiêu vì thành phần dinh dưỡng trong sữa bò chưa được hiệu chỉnh về gần sữa mẹ, hàm lượng đạm còn cao, casein nhiều, tỉ lệ Whey/ casein thấp. Sữa này dễ bị nhiễm trùng trước khi cho bú phải đun sôi trở lại… Do vậy sữa tươi tiệt trùng cũng không phải lựa chọn tốt cho bé.
• Sữa bột, sữa công thức:
  • Cho sữa bò tươi bay hơi khi đi qua 1 ống nóng hoặc phun mù sữa tươi trong luồng không khí khô nóng, thành phần đạm CASEIN sẽ bị phá hủy 1 phần nên sữa này dễ tiêu hơn so với sữa bò tươi, tuy nhiên sữa bột thiếu 1 số chất như vitamin C, D so với sữa mẹ .
  • Trên cơ sở sữa bột này các nhà sản xuất sẽ bổ sung thêm 1 số chất để sữa bột có thành phần gần giống sữa mẹ nhất đó là sữa công thức mà các mẹ vẫn hay dùng.
  • Tùy theo lứa tuổi có sữa công thức 1, công thứ 2, công thức 3. Lần lượt dùng cho trẻ dưới 6 tháng, 6 – 12 tháng và sau 1 tuổi .
  • Sữa công thức 1 dành cho trẻ dưới 6 tháng có thành phần đường toàn bộ là đường lactose, tỉ lệ đạm được hạ xuống gần bằng sữa mẹ,ít muối, tỉ lệ đạm Whey/casein giống sữa mẹ (6/4), có bổ sung thêm các acid béo cần thiết, sắt, các vitamin, tỉ lệ Canxi/ phospho gần giống sữa mẹ.
  • Sữa dành cho trẻ trên 6 tháng thì giàu đạm, sắt, canxi và muối hơn sữa công thức 1.

Các hãng sữa và sữa nào thì tốt

Có rất nhiều hãng sữa nổi tiếng trên thế giới mà các mẹ có thể chọn: abot, meadjhonson, nestle…… Không có công thức chung cho sữa tất cả các trẻ , nhìn chung các hãng sữa đều cố gắng làm sữa của họ thật giống sữa mẹ, và trẻ ‘’ hợp ‘’ với sữa nào thì phải thử mới biết .

Một số loại sữa dành cho đối tượng đặc biệt

Sữa dành cho trẻ dị ứng đạm sữa bò

Có rất nhiều loại trong đó chia ra

• Sữa acid amin: tốt nhất nhưng hiện chưa có ở Việt Nam
• Sữa thủy phân đạm tích cực (hoàn toàn): alimentum (abot), pregestimil (meadjhonson), nutramigen (meadjhonson)….. và nhiều loại khác. Nhược điểm của sữa này là có mùi hôi khó chịu. Tuy nhiên nếu trẻ được bú sớm từ khi nó chưa biết cảm nhận mùi vị thì sẽ dễ tiếp nhân , lớn 1 chút trẻ sẽ chê và không uống.
• Sữa Đạm thủy phân 1 phần (bán phần): không dùng vì đã được chứng minh là không có tác dụng đối với trẻ dị ứng đạm bò . Các mẹ nên đọc kĩ sữa định mua là sữa thủy phân toàn phần hay bán phần.
• Sữa Đậu nành: ví dụ Isomil… có thể dùng cho trẻ dị ứng đạm bò, tuy nhiên vẫn có thể xuất hiện dị ứng chéo. Sữa này dễ uống hơn sữa thủy phân hoàn toàn, tuy nhiên 50% trẻ dưới 6 tháng dị ứng đạm bò sẽ dị ứng luôn với đạm đậu nành vì vậy chỉ nên thử sữa này khi trẻ trên 6 tháng.
• Sữa động vật khác: Sữa lạc đà thì có thể dùng. Sữa dê và sữa trâu không nên dùng.

Sữa dành cho trẻ đẻ non

Similac neosure, Enfalac Premature Formula, Pre NAN (nestle), .. các mẹ nên đọc kĩ để tránh nhầm lẫn.

Sữa dành cho trẻ tiêu chảy

Nhất là trẻ tiêu chảy kéo dài (trên 2 tuần) hoặc trẻ bất dung nạp lactose. Chọn sữa mà đã được tách thành phần lactose. Sữa này thường có đuôi lactose free, ví dụ: enfalac lactofree, sữa đạm thủy phân tích cực ở trên cũng có thể dùng cho trẻ tiêu chảy. Chỉ dùng khi có bệnh, khỏi bệnh dùng lại sữa thường trừ những trẻ bất dung nạp lactose

Sữa cho trẻ trào ngược dạ dày – thực quản

Đặc điểm của sữa này là có thêm thành phần gôm làm đặc sữa, ví dụ: simila for spit up, Modilac AR, frisolac comfort, Physiolac AR…..

Sữa cho trẻ táo bón

Các sữa này có bổ sung chất xơ (prebiotic), men vi sinh (probiotic), ví dụ: Modilac transit, frisolac comfort…. Lưu ý : táo bón có thể là do dị ứng sữa, do uống quá nhiều sữa tươi, do thói quen đi cầu, ăn uống chưa hợp lí. Sữa không thể thay thế các điều trị khác. Hãy gặp bác sĩ trước để có giải pháp toàn diện cho táo bón.

Sữa cao năng lượng

Pediasure dành cho trẻ trên 1 tuổi ăn ít, chậm lớn. Lưu ý không nên uống quá nhiều trẻ sẽ biếng ăn hơn. Chỉ nên 1 ly vào buổi tối, tối đa theo tôi chỉ nên 2 li. Vì nạp nhiều năng lượng qua sữa rồi trẻ sẽ không đói và không chịu ăn.

Bú bao nhiêu là đủ?

Không có con số chung cho tất cả các trẻ. Vì khả năng dung nạp, hấp thu là khác nhau. 1 cách tổng quát mỗi tháng đầu đời bé có thể bú đến 150 ml/kg/ngày chia ra 8 – 10 lần bú. Nếu bé bú 15 ml/kg/lần thì cái dạ dày bé được lưng lửng (2/3), nếu bú 20 ml/kg/lần thì dạ dày căng.

Nói chung muốn biết trẻ bú đủ hay không thì phải nhìn vào

• Sự tăng trưởng (trung bình 4 tháng đầu mỗi tháng trẻ tăng được 1 kg, vòng đầu và chiều dài đều tăng nhanh)
• Trẻ đi tiêu đều, thay bỉm thường xuyên.
• Các mốc phát triển vận động: biết lật, biết ngồi, giao tiếp với ba mẹ bình thường nghĩa là bé bú đủ.

Kết luận

Thị trường sữa vô cùng đa dạng và phong phú, thay đổi từng ngày. Cần đọc kĩ thông tin trên hộp sữa trước khi mua.