Bệnh viêm mao mạch dị ứng (Henoch-Schönlein purpura – HSP)
Mục lục bài viết
HSP là gì?
HSP hay còn gọi là bệnh viêm mạch máu IgA (IgA là 1 loại kháng thể), đây là bệnh viêm mạch hệ thống thường gặp nhất ở trẻ em. 90 % số ca bệnh HSP xảy ra ở trẻ em, hầu hết bệnh tự giới hạn, tiên lượng tốt. Cơ chế của bệnh chưa thực sự rõ ràng nhưng có liên quan tới cơ chế miễn dịch, vì khi làm sinh thiết người ta thấy có sự lắng đọng kháng thể IgA trên mẫu sinh thiết mạch máu, da, thận…
Làm thế nào để nhận biết một trường hợp HSP?
Thường bệnh khởi phát sau 1 nhiễm trùng, 50 % trẻ em có nhiểm trùng hô hấp trước đó. Nhận ra bệnh dựa vào 4 đặc trưng sau :
- Ban xuất huyết có thể sờ thấy được (hơi gồ): tuy nhiên trước khi nói ban này do bệnh HSP thì phải loại trừ các bệnh lí của tiểu cầu và các rối loạn đông máu khác. Sự hiện diện của ban này quyết định chẩn đoán HSP, nếu không có ban này thì rất ít khi nghĩ tới HSP. Ban hay có ở vùng hay chịu trọng lực, điển hình là ban đối xứng 2 bên ở cẳng chân. Tuy nhiên ban có thể xuất hiện ở nơi khác: mông, vai, tay, dương vật …
- Viêm khớp / đau khớp (84 %) : thường đau, sưng các khớp lớn: khớp gối, cổ chân.
- Đau bụng (20-30 %): thường đau bụng thành cơn, quanh rốn hay thượng vị, kèm theo buồn nôn, nôn. Đôi khi có xuất huyết tiêu hóa cao (nôn ra máu, tiêu phân đen). Điều oái ăm là triệu chứng đau bụng lại hay xuất hiện trước khi phát ban do vậy giai đoạn sớm thường chẩn đoán nhầm với các bệnh lí đường tiêu hóa và trẻ hay điều trị khoa tiêu hóa vài ngày khi thấy xuất hiện ban rõ mới có chẩn đoán HSP.
- Bệnh thận (21-54 %): tiểu máu (đại thể hoặc vi thể ), tiểu đạm, có thể có phù, tăng huyết áp hoặc suy thận. Biểu hiện bệnh thận nếu có là 1 yếu tố tiên lượng xấu, vì có thể dẫn tới suy thận mạn. Các biểu hiện của bệnh thận có thể biểu hiện muộn 4 – 6 tháng sau khi khởi phát.
=>Việc chẩn đoán HSP khi có ban điển hình kèm theo các biểu hiện trên sau khi đã loại trừ các bệnh lí khác có biểu hiện tương tự (bệnh lupus, Viêm khớp dạng thấp, viêm mạch máu quá mẫn…..)
Ngoài ra bệnh có thể có biểu hiện ở nhiều cơ quan khác như: thần kinh, mắt, hô hấp…..
Cần xét nghiệm gì giúp cho chẩn đoán và điều trị?
- Công thức máu: chủ yếu xem số lượng tiểu cầu, nhằm phân biệt ban xuất huyết này do bệnh HSP hay bệnh xuất huyết khác có nguyên nhân tiểu cầu.
- Chức năng đông máu: để phân biệt với xuất huyết do các bệnh lí rối loạn đông máu.
- Xét nghiệm ure, creatinin để đánh giá chức năng thận.
- Phân tích nước tiểu: nhằm phát hiện tổn thương thận biểu hiện qua nước tiểu: có tiểu máu, tiểu đạm hay không.
- Sinh thiết (biosy) thận hoặc da trong những trường hợp HSP tổn thương thận hoặc chẩn đoán không rõ ràng.
- Các cận lâm sàng khác để chẩn đoán phân biệt.
Điều trị
- Nghỉ ngơi, bù nước đường uống
- Giảm đau khớp và/ hoặc đau bụng:
Đau nhẹ:
Thuốc giảm đau chống viêm phi steroid ( NSAIDs) như :
Naproxen 10-20 mg/ kg/ ngày uống chia 2 lần
Ibuprofen và các NSAIDs khác cũng có hiệu quả tương tự.
Đau nặng hoặc không uống được
Prednisolon 1-2 mg/kg/ngày tối đa 60-80 mg/ngày hoặc methyprednisolon 0.8-1.6 mg/kg/ngày
Cho nhập viện khi nào?
- Không ăn, uống được
- Đau bụng nặng
- Xuất huyết tiêu hóa (nôn máu, tiêu phân đen)
- Rối loạn tâm thần
- Có biểu hiện tổn thương thận (tiểu đạm, tiểu máu, phù, tăng huyết áp…)
- Đau khớp không đi lại được